Help, de Russen komen!

Midden in de nacht is het raak: een bataljon wild geworden Russen stormt onze voortuin in. Ze zijn door het dolle heen. Ik heb geen keus: in mijn ondergoed meld ik me bij de voordeur, voor ze de boel compleet afbreken.

Wat is dit? Een nachtelijke razzia? Een verslag van een invasie in een obscuur staatje nabij Rusland? Nee, niets van dat alles, we zitten nog steeds in het rustige Noorwegen (alhoewel dat inderdaad een buurland van Rusland is, maar dat terzijde). Mei is in Noorwegen 'russentijd'. En dan heb ik het niet over inwoners van Rusland, maar over eindexamenkandidaten van de middelbare school, die in Noorwegen de bijnaam russen hebben. In mei voeren de russen een waar schrikbewind, menen sommigen. Vrijwel elke dag weet de krant wel een meer of minder geslaagde russenstunt voor het voetlicht te brengen.

Russenbusje
Voor de argeloze bezoeker van Noorwegen valt allereerst de klederdracht van de russen op. Het merendeel hult zich tijdens de russentijd in een vuurrode katoenen broek, voorzien van allerlei provocerende of leuk bedoelde teksten. Ze verplaatsen zich bij voorkeur in een 'russenbusje', een klein personenbusje dat een opvallende overeenkomst met de broeken vertoont, want steevast vuurrood en met veel tekst. Over de vraag wie er in een bepaald russenbusje rondtoeren, hoef je je nooit druk te maken: de namen van de eigenaars staan gegarandeerd met grote letters op de bus gekalkt.

Rituelen
De russentijd kent vele rituelen, sommige legaal, andere illegaal. Onder de illegale valt bijvoorbeeld de kidnapping: een willekeurig kind wordt van de straat geplukt, in een russenbusje gepleurd, en na een onvrijwillig tripje in de omgeving weer buiten de auto gezet. De reis naar huis mag het slachtoffer uiteraard te voet volbrengen, en dan kan best eens een uurtje (of twee) duren. Een andere vaste gewoonte is om leerlingen uit lagere klassen flink te pakken te nemen met een batterij uit de kluiten gewassen waterpistolen. Doorweekte leerlingen op het schoolplein zijn de gewoonste zaak van de wereld in deze periode.

Vriendelijker getinte rituelen zijn bijvoorbeeld het vaste bezoekje aan alle lagere scholen, waar de russen meestal spelletjes en andere aardige activiteiten voor de leerlingen organiseren. Onder lagere schoolleerlingen zijn de russen trouwens behoorlijk populair, ondanks een kidnapping hier en daar. Veel kinderen sparen russenkaartjes: ludieke visitekaartjes die elke rus bij zich draagt. Tijdens de russentijd zie je dan ook vaak kinderen die russen op straat aanklampen in de hoop een nog ontbrekend russenkaartje te scoren.

Een andere russenactiviteit die wel gewaardeerd wordt is de verkleedweek. In deze week komen de russen elke dag verkleed op school, steeds met een ander thema voor de verkleedpartij. De eerste dag heeft elk jaar hetzelfde thema: hoeren en pooiers. Eerlijk is eerlijk: hierbij worden vaak zeer geslaagde karikaturen neergezet, en de parade van de verklede russen door de lerarenkamer wordt dagelijks met applaus begroet.

Knopen
In de schoolbanken zijn het vooral de 'russenknopen' die opvallen. Dit zijn opdrachten die de russen tijdens de lessen moeten uitvoeren. Dit kunnen werkelijk de vreemdste dingen zijn: tijdens de gehele les onder de tafel zitten, elke vijf minuten massaal opstaan en 'proost' roepen, je kunt het zo gek niet verzinnen. Waar deze knopen precies goed voor zijn heb ik nog niet kunnen achterhalen, maar hoe meer knopen, hoe meer respect je als rus verwerft, zoveel is wel duidelijk.

17 mei
De nacht van 17 mei (de Noorse nationale feestdag) markeert het einde van de russentijd. Jammer genoeg voor hun leraren is het dan tijd voor een ander vast ritueel: elke docent van een eindexamenklas wordt dan midden in de nacht uit zijn bed gehaald. Dat gaat als volgt. Er komt een colonne van russenbusjes de straat in rijden, uiteraard met veel gebral, luide muziek, sirenes, enzovoort. De colonne houdt halt voor het huis van de docent. De russen stappen lallend uit, bellen aan, stampen massaal op de grond, bonken op ramen, enzovoort. Verschijnt de leraar niet snel genoeg in de deuropening dan wordt werkelijk alles uit de kast gehaald om het doel te bereiken.

Dit jaar was ik voor het eerst de klos. Half vier ’s nachts ging de bel, en stond er een joelende menigte in onze tuin. Gelukkig was ik door collega's voorbereid op deze actie. ‘Niet doen alsof je er niet bent,’ hadden ze me verzekerd, ‘want dan breekt de hel pas echt los’. Dus ik meldde me rap bij de voordeur, alwaar ik juichend begroet werd door een kudde enthousiaste en niet zo heel nuchtere russen, onder het toeziend oog van onze eveneens gewekte buren. Na een vriendelijk gesprekje van enkele minuten vertrok de meute weer, op weg naar het volgende slachtoffer.

De rest van de nacht sliep ik extra lekker, in de wetenschap dat ik weer voor een jaar verlost ben van deze fratsen.

Dubbel feest

Onze tweede 17 mei-viering in Noorwegen. Dit jaar is het dubbel feest. We vieren niet alleen dat het land jarig is, maar we vieren ook de overwinning tijdens het songfestival gisteravond. Om met dat laatste te beginnen: de laatste weken/maanden was het Alexander Rybak voor en Alexander Rybak na hier. Hij had de voorrondes nog niet gewonnen of hij werd in de media al gebombardeerd tot favoriet voor de eindoverwinning. Je kon de radio niet aanzetten of Alex kwam wel voorbij met zijn viool. Ter illustratie: de enige plek waar ik naar de radio luister, is in de auto en daar zit ik gemiddeld een kwartier per week in. Toch heb ik voor mijn gevoel dat songfestivallied al talloze keren gehoord.
Nu hebben “we” dus gewonnen en mag Noorwegen volgend jaar het songfestival organiseren. De kosten zijn voorlopig beraamd op 130 miljoen kronen, een bedrag waarmee de Noorse overheid ook fijn een boel andere dingen zou kunnen doen. De liefhebbers van politieke discussies hoeven zich het komende jaar in elk geval niet te vervelen.

Dan de verjaardag van het land. De afgelopen dagen was het heerlijk zonnig weer hier en er werd in eerste instantie dan ook een schitterende 17 mei voorspeld, maar uiteindelijk sloegen de weergoden toch traditiegetrouw toe met bewolking en een kille wind. Konden we weer met z’n allen kleumend over straat. Op 17 mei draag je of je bunad (klederdracht) of iets anders feestelijks en dan trek je dus geen windjack aan. Dat is absoluut “not done”.
Na mijn uitgebreide onderzoek tijdens de vorige 17 mei-viering, vond ik dat ik vandaag kon volstaan met ‘s ochtends een bezoek aan de kinderoptocht en ‘s middags samen met John een bezoek aan de russenparade. De russen, dat zijn in dit geval geen mensen uit Rusland, maar laatstejaars scholieren van de Videregående. Over het russengebeuren valt een hoop te vertellen, maar dat moet ik aan John overlaten.

Tja, 17 mei, wat moet je ervan zeggen? Het is net als de Noorse kerstviering: veel tradities, weinig mensen die het echt leuk vinden, maar iedereen komt elk jaar weer trouw opdraven. Aan het eind van de dag wurmen de vrouwen zich met een zucht van verlichting uit hun iets te krap geworden bunad, die ze over het algemeen al hebben sinds hun vijftiende. Meisjes krijgen vaak een bunad voor hun konfirmasjon, een soort van kerkelijke inwijding (dit is niet helemaal goed uitgelegd, maar ik heb geen idee met welk Nederlands gebeuren de konfirmasjon te vergelijken is). Er bestaat hier overigens ook een niet-kerkelijke variant van de konfirmasjon, zodat iedereen gezellig mee kan doen.
De mannen hangen hun zondagse pak weer in de kast. Daar zal het hangen tot aan kerst. Als er tenminste niet onverhoopt een bruiloft of doopplechtigheid tussendoor komt.

Harrytur

Vorige week dinsdag en woensdag was ik in Strömstad, aan de Zweedse westkust.

Strömstad = harrytur. Ik heb al eens kort verteld wat een harrytur is, maar om het geheugen op te frissen, hier nog een keer een beschrijving: “harrytur is een -ietwat negatief geladen- uitdrukking voor een reisje naar een buurland, vooral Zweden, om goedkoop eten, alcohol en tabak te kopen.” De uitdrukking harrytur werd populair nadat een minister het shoppen in Zweden “harry” had genoemd. “Harry” wordt al sinds begin vorige eeuw gebruikt om aan te geven dat iets of iemand ordinair, plat, smakeloos is.

Wat bracht mij op twee doodgewone werkdagen in Strömstad? Ik was daar om een workshop te geven. Een paar weken eerder was mijn collega Turid bij me langs geweest. Zij is hoofd van de schoonmaakafdeling en zou nu voor het eerst in het lange bestaan van die afdeling “op seminar” gaan. Of ik een idee had voor een leuke workshop, eens een keer wat anders dan het geijkte “hoe houd ik de stofzuiger ergonomisch verantwoord vast?”.
“Iets met communicatie ofzo”, stelde ik voor. Dat leek haar wel wat. Ik had nog genoeg materiaal liggen vanuit Nederland en sloeg aan het voorbereiden. Spannend, voor het eerst een workshop geven in het Noors, en dan ook nog voor een groep van 25 vrouwen waarvan ik er maar een stuk of drie kende (we hebben bij de gemeente zoveel verschillende afdelingen met ongeveer evenveel gebouwen/werkplekken dat ik eigenlijk alleen de mensen kende die op het gemeentehuis schoonmaken).

Om zeven uur ‘s ochtends stap ik in de bus. Even opletten, want het is hier niet gebruikelijk naast elkaar te zitten, collega’s of niet. Niet echt handig als je mensen moet leren kennen, maar ok, geduld...
De hele eerste dag zijn we, op het avondeten na, vrij om te doen wat we willen. Voor sommigen is dat winkelen, voor anderen een terrasje pakken, en voor weer anderen is dat met de in de tax free gekochte flessen drank op de hotelkamer zitten. O ja, en er was ook nog iemand die een rondje ging hardlopen... Tja, het was lekker weer en redelijk vlak daar, dus die kans liet ik me niet ontnemen. Toen ik na de training een ijsje ging kopen, trof ik bij het naburige worstenloket een paar dames aan die onmiddellijk een schuldbewust gezicht trokken. Maar we hebben vervolgens evengoed met z’n allen in het zonnetje zitten smikkelen.

De avond verloopt rustig en voor de meesten in redelijke staat van nuchterheid. Het was duidelijk een goede tactische zet van Turid om de workshop op de ochtend van de tweede dag te zetten.

Om 9 uur stipt zitten alle dames kaarsrecht en verwachtingsvol in de cursuszaal. Dit type workshop is iets heel anders dan ze gewend zijn en ik ben benieuwd wat ze ervan vinden. Het loopt gelukkig goed. Ze doen enthousiast mee en zeggen dat ze het leuk en leerzaam vinden. Als we in kleine groepjes uiteen gaan en ook later, na een pauze om te kunnen uitchecken uit het hotel, zijn ze steeds exact op de afgesproken tijd terug. Zo braaf, dat was ik in Nederland niet gewend.
Na afloop krijg ik als dank een.......professionele stofmop.

Op de boot terug sla ik een paar porties voordelige eendenborst in. Ik kan natuurlijk niet met lege handen terugkomen van een harrytur!